Engin Altan’ın sözüyle başlamak istiyorum. “Bu bir Stalin maddesidir.”
Doğrusu insanı şaşkınlığa uğratan bir vurgu. Gezegenimizi istila eden “dezenformasyonları” Stalin’le başlatmaya kalkışmak, baştan tarihi “sona yakın” bir yerden okumak an-lamına geliyor.
Neyse.
Öncesiyle ilgili tartışmaya girmek de şimdilik anlamsız zira kıymetli olan, bu yasanın bir “dezenformasyon” mu yoksa, Byung-Chul Han’ın sözüyle “Enfokrasi” üstü bir “baskı düzeni” sinyalleri mi olduğunu algılamaya çalışmak daha akla yatkın…
Altan devam ediyor: “Bu yasa muhalefeti, medyayı, basını, toplumsal medyayı susturmaktır. Kendi maddelerini gerçek üzere sunmak, gerçekleri palavra diye nitelemek maddesidir ve kabulü mümkün değildir.”
Yeri gelmişken, palavra ile gerçek kavramlarının/olgularının siyasette algılanışına dair iki kaynak kitap önereceğim, çok daha fazlasını da önermek mümkün ancak vakit soru-nu yahut okuma kabızlığı çekenler için, iki kısa kitap her şeyi ayan beyan özetler niteliktedir. Birincisi Yalın Alpay’a ilişkin. “Yalanın Siyaseti”. Tembel okur için uzun sayılmazsa alt başlığını da aktarayım: “Yalanın yasallaştırılması, hakikatin değersizleşmesi ve hileli akıl yürütme teknikleri…” Hakikatin “önemsizleşmesi” eksik vurgu bence: Hakikat kendi başına, canı o denli istediği için “önemsizleşmiyor”. Önemsizleştiriliyor. Post-Truth hali anlamanın bizdeki elli yıllık gecikme diyelim biz buna. Neyse ki matbaanın icadı üzere iki yüz üç yüz yıl geriden gitmiyoruz artık. Berbatlığı keşfetmede Avrupa’yı, Amerika’yı yakalamış vaziyetteyiz. Jean Baudrillard yıllar evvel söylemişti: Trans-politika evresine geçildiğini… “Gerçeğin gizlenmesi” yahut “hakikat sonrası” dünyada bizi bekleyen nedir? Bunun karşılığını da Byung-Chul Han versin: “Enfokrasi, Dijitalleşme ve Demokrasinin Krizi”… İki kitap da bizdeki tabiriyle “broşür” niteliğinde ancak devasa bir özet, mükemmel bir özet.
DİJİTAL/SOSYAL DÜNYANIN SANSÜRLENMESİ
Gidişat belirli. İnsanı en eski haline, birinci haline, bilhassa beynini/ruhunu ceviz kabuğu içine tepiştirmek. İnsan sonrası için ehven-i şer bir mecburiyet, berbatlığın hudut tanımaz-lığı da diyebiliriz buna. Yeni dünya düzensizliğinin “gerçekler”, “hakikatler” ahalisiyle ilişkisini kopardığı manasına geliyor. Dahası, onları da kendi hakikatlerinden, gerçekliklerinden, varlıklarından, varoluşlarından lime lime doğrayıp bir ortaya gelemeyecek halde çöplüklere dağıtmaktır.
Felsefesi/ideolojisi algılımızı yine şekillendiren, kurgulanan öyküde “insan ötesi/sonrası”na seyahat, o denli anlaşılıyor ki çok fazla gürültü kopartmadan olup bitecek. İnsanlığın sünneti çok da “acılı” olmayacağa benziyor. Ne diyordu Chul Han, “Palyatif Toplum”da: “Acı artık ilaçlarla çabayı gerektiren anlamsız bir kötülüktür. Salt bedensel bir azap olarak sembolik tertipten çıkar.” Beş duyusu dumura uğratılmış insanlığın altıncıdan haberdar olması da mümkün değildir.
HER ŞEYİN SONUNDAN SONRASI MI?
Her şeyin “sonundan sonra” gezegenimizi hangi halde tahayyül edebiliriz sanki? Ütopya, distopya vb. telaffuzlar bile teknolojinin süratle dünyayı ele geçirmesi karşısında iflas bayrağını çekmiş görünmekte. Benzeri formda, gerçeğin toz dumana dönüşmesi, hakikat algımızın bulanıklaştırılması sonucunda tüm teoriler, sanatsal edimler süratle beyhudeleşmekte. O denli ki artık performans sanatı bile gereksizleşmekte. Pisuar da robotların dışkısız dünyasında çöpe gidecek alışılmış ki…
Her şey kafasına/ruhuna “kriz maskesi” geçirilerek tanınmaz hale getirilmiş durumda. İktidarın “dijital dünya”yı “dişli dünya” olarak görmesi kadar abes ne bir şey yok ancak ne yazık ki “enfokrasi üstü” bir baskı rejimi için demek ki bu da gerekliymiş.
Orweller, Huxleyler vd. Şeytan’ın on yıllar, yüz yıllar sonrasını insan denen “lüzumsuz” yaratıktan, geni bozuk varlıktan koparıp almasını sağlayabilecek, karşısına koyabileceği/dikebileceği hiçbir toplumsal, sınıfsal, askeri, sivil güç/otorite kalmamıştır, daha doğrusu kendi kendini fonksiyonsuz hale getirmiştir. Tıpkı Marx’ın öngördüğü “devletin sönümlenmesi” nakaratında olduğu üzere; insan izi de tarihten siliniyor.
Her türlü “sansür”, baskıcı rejim insansızlaşmanın önündeki tüm manileri kaldırdığından, kendinden menkul bir saçmalık/absürtlük “yasa” olarak geçse ne müellif geçmese ne yazar… İnsanlık bir adım ileri gidiyorsa iki adım da geriye basıyor.
LİDERLER DEĞERLİ Mİ DEĞİL Mİ?
Tarihte bireyin rolü çok tartışıldı. Öncü de bu tartışmalardan hayli bir nasiplendi. Parti yahut başkan lakin tarihin motoru birileri ya da bir tertip olacaktı. Oldu da bitti, maşallah! Artık çok tehlikeli eşikteyiz. Tümümün yapıp ettiklerinin arkasında/fonunda “teknoloji”nin “kendi kendini idaresi”ne bir ilmik daha atmak –değil mi?
Liderler, kanaat liderleri vs. tarihin “hızlı” çözülüşünde birer “aksesuar”a dönüşüyorlar. İnsanlık topyekûn bir uçuruma gerçek emin adımlarla ilerliyor üzere.
Enformatik dünyada beşere bir “rol” kalmamış görünmektedir. Çok değil, bir yirmi yıl daha yaşamayı “becerenler” bu öykünün kolsuz/bacaksız, beyinsiz/ruhsuz şahitleri olarak rastgele bir dijital “ağa” takılıp kalacaklardır.
PEKİ, UMUT HİÇ Mİ YOK?
Albert Einstein sözüyle gezegenin “yeniden” eski haline dönmesi, “taş devri”ne rücu etmesi için bu seyahat kaide mıydı? Bu cins sorular aslında absürt ötesi… Bu türlü bir “tersi-ne umut” hiç yok üzere tezli cümleler kuramam doğrusu. Vardır elbette. Robotun par-mağının dokunmasıyla dünya havaya uçacak ve kara delikler yine belirecektir üzere bir öngörü de son görü olarak hiç de abartılı gelmiyor bana.
Doğrusunu söylemek gerekirse, gürültü kirliliği, manzara kirliliğinin önüne geçtiği bir an kesitinde, dünyanın sessizliğini tahayyül etmek bile büyüleyici. Saçmaladığımı mı düşünüyorsunuz? Birtakım insanların “dijital dünya”ya bile hükmetme hırsını saçma/absürt bulmuyorsunuz ama! Robotların/elektroniklerin hükümranlığına eyvallah diyorsunuz lakin “İnsanın madenlerde hâlâ ne işi var?” diye sormuyor, sorgulamıyor ve yaşadığınızı sanıyorsunuz…
Ne komik değil mi? Hepimiz yaşadığımızı sanıyoruz açıkçası. Doğrusu şu ki “yaşatılıyorsunuz.”
İkinci bir “gereksizleşme günü”ne kadar “ihtiyaca binaen” yaşatılıyorsunuz. Yaşatılıyoruz. Pandemi de bunun bir “laboratuvarı”ydı…
Chul Han’ın “Yalyatif Toplum”da aktardığı üzere: “İnsanlar öbür hayvanlarla birlikte, ‘evrimin şekerleme kabuğudur’ der paleontolog Andrew H. Knoll. Asıl ‘kek’ kırılgan yüzeyi delip geçme hatta işgal etme tehlikesi olan mikroplardan oluşur.” Ah şu “mikroplar”, hayatı “dar eden” mikroplar!
SONRASININ SONU MU? “KIYAMET GÜNÜ” MÜ?
Ölülerimize tüm sonların sonuna demir attığımızı söylemeyin, onlar bizim yaşadığımızı sanıyorlar! İronisi bir yana, doğrusu şu ki ömür irademizi büsbütün “dış güçler”e teslim etmiş durumdayız. Hepimiz dijital/elektronik/robot yaradanlara “kurban” edileceğimiz günü bekliyoruz…
Ne hissediyorsunuz? Fizikî yahut zihinsel “acı var mı”?
Alaattin Topçu