Ait olmadığın bir coğrafyada, bir kentte, bir ülkede, bir umut peşinde, öteki olmak. Çok zor… Halbuki birinin-birilerinin kendisi için bir şeyler yapmasını, dünyada bir yer edinme eforunu anlamak bu kadar sıkıntı olmamalı. Dünyanın orta yerinde kimsesiz olmak ne demektir, hiç düşündünüz mü? Kim bilir ne kadar müthiş ve ne kadar acı bir şey. Dışarıdan çoğalarak gelen gölgelerin seslerine karşı, her şeyi ancak her şeyi, bağıra çağıra, kıra döke yaparsınız. Zira bilmediğiniz bir yerde, karşınıza çıkan bilmediğiniz beşerler sesinizi boğarken, hayata tutunabilmek için diğer dermanınız yoktur.
Şimdi, çok eminim, yazının bu kısmına kadar okuyan birtakım bireyler, küfür- kıyamet bana sallıyorlar; ‘Çok sevdiysen al da konutunda bak’…
İşte bu cümlenin yükünü ya da seviyesizliğini, yalnızca büyük vasatlık ya da vandallık üzere kavramlarla geçiştirmek mümkün değil. Zira, insani ahlak- etik kuralları bir yana, üzgünüm sevgili halkım ancak iki yüzlüsünüz. Ne mi diyorum, gelin Suriyeliler üzerinden örnekleyeyim.
Suriyelilere üç kuruş etmeyecek meskenini binlerce liraya kim kiraya veriyor? 16-17 yaşındaki Suriyeli genç kızları, ikinci – üçüncü eş olarak alan 70 yaşındaki adamlar kim, bu ülkenin vatandaşları değil mi? Kim yanında, örneğin, seni- beni minimum fiyatla çalıştırmak yerine, gayriinsani şartlarda, boğaz tokluğuna, Suriyeli gençleri çalıştırıyor. Bu soru iş veren bozuntusuna sorulduğunda, kendini kim emek sömürüsünün haklılığı üzerinden savunuyor. Dahası, eğitim tüm çocukların hakkı diye bas bas bağırılırken, kim, Suriyeli çocuk personeller üzerinden para kazanıyor, bir de ‘onlara biz yardımcı oluyoruz- iş vermesek açlıktan ölürler’ diyor? Bunlar yurtdışından ithal gelen beşerler mı? Mesela Fransızlar mı?
Sevgili okur, birileri tahminen de siz, o insanları kızgın kızgın dağlarken, her şeyin tabanı tutuyor, görmüyor musunuz? Dahası “Gönderelim-kurtulalım” yaklaşımı neye tahlil olabilir ya da bugüne dek neye tahlil olabildi? Mesela Kürt sıkıntısına mı? Öte yandan elbette mülteci sorunu, ülkemiz için çok önemli bir sorun ve en az sizin kadar bu mevzuda rahatsızım. Fakat her sorun üzere, mülteci problemini da çözebilmek- hakikat değerlendirebilmek için, sorunun tamamını, nedenleri ve sonuçları ile serinkanlı tahlil etmek gerekiyor, ki tahlil ismine hakikat siyasetler üretilebilsin. Zira gerçek siyasetler, siyaset yapıcılara gücü yetmeyenlerin, mülteciler üzerinden kelamda milliyetçilik gösterileriyle güç devşirme gayretlerinin da önüne geçer. Yoksa, Sakarya’da tecavüz edilerek öldürülen Suriyeli 9 aylık gebe bayanın başına gelenler dündü.
Yani gücünüz yalnızca mültecilere mi yetiyor sevgili halkım?
Tepki vermeniz gereken merci onlar mı yoksa siyaset koyucular mı? Göç siyasetlerinde istediğiniz düzenlemeleri mülteciler mi yapacak, oy verdiğiniz politikler mi? Üstelik Suriyeliler dendiği vakit akla yalnızca tek millet de gelmiyor, ortalarında Araplar kadar, Türkmenler ve Kürtler de var. Türkmenleri- Kürtleri yani soydaşlarımızı, hakikat siyasetler üretmeden kışkışlayarak kurda kuşa yem mi edelim? Sonra bu yanılgı bize, yol- su- elektrik olarak dönmez mi?
İsterseniz, anafikri başa alıp tıpkı yoldan tekrar şöyle yürüyelim: Evet şurası net: Dünyada artan çatışma ve şiddet olayları, neoliberal siyasetlerin olumsuz sonuçları, göç eden- sığınma arayan insan sayısını da arttırdı, arttırmaya da devam ediyor.
Mesela, 1 Ağustos 2022 pazartesi günü, İngiltere Savunma Bakanlığı, yılın en ağır sistemsiz göçmen trafiğinin yaşandığını bildirdi. Toplamda, 14 küçük tekneyle toplam, 696 kişi koca Manş Denizi’ni kelle koltukta geçerek İngiltere’ye giriş yapmıştı. Yani, dünyada umuda seyahat her şeye karşın devam ediyor. Yollarda öle öle, azala azala geliyorlar, zira geride bıraktıkları, kaybetmekten korktukları şey yok. Tekrar hatırlayın, Johnson hükümeti bu yılın başlarında bu büyük göç dalgalarına karşı, caydırıcı olsun diye, ülkedeki sığınmacıların Ruanda’ya hudut dışı edilmesini istemişti (ancak yasal mahzurlar nedeniyle bu durum gerçekleşemedi, o ayrı). Lakin bu karar bile göçmen akınını bırakın durdurmayı, sürat kesmesine yetmedi.
Dönelim tekrar bize. Milletlerarası göç hareketliliği açısından, kıymetli bir geçiş güzergâhı-transit ülke olan, yani kilit coğrafik pozisyona sahip olan Türkiye’de, bu göç hareketinden en çok etkilenen ülkelerin başında geliyor. Dolayısı ile Türkiye’ye sığınan Suriye vatandaşları ve öteki mültecilerin gitgide artan sayısı, barınma, beslenme, sıhhat ve eğitim muhtaçlıkları açısından iktisada verdiği yük ve bu tartının toplumda yarattığı huzursuzluk ortada. Dahası, farklı kültür ve hayat stillerinin yarattığı sıkıntılar, ülkeye kabul edilen mültecilerin ahenk süreçlerinde yaşanan dertler, toplumun verdiği sert reaksiyon nedeni ile gettolaşmaya itilen mülteci toplulukların yarattığı sert rüzgarlar, nitekim toplum kodlarını derin zelzelelerle sarsıyor.
Hatırlayın mesela, YouTube’a yüklenen “Sessiz İstila” sineması uzun müddet tartışılmıştı.
Filmde, 2043 yılında Suriyelilerin Türkiye’de idarede ve toplumsal hayatta hakim bir pozisyona geldiği, Türklerin ise iş bulamadığı ve Türkçe konuşamadığı bir senaryo gösteriliyordu. Fakat, örneğin toplum olarak mültecilere gösterdiğimiz tıpkı reaksiyon, Almanya’da, Almanlar tarafından Türklere gelse, ya da Batı Trakya Türkleri olumsuz bir durumla karşılaşsa, Almanlar – Yunanlar faşist oluyor. Öte yandan mültecilerin dışında, yabancılara verilen oturum müsaadesi de işin tuzu biberi. Yabancıya ortalama 500 bin dolarlık konut alma karşılığı verilen oturma müsaadesi sayesinde Türkiye’ye yerleşen beşerler, mülteci pozisyonda olmasalar bile, ülkedeki yabancı nüfusunu epeyce arttırdığı ve bu artışın örneğin emlak piyasasını nasıl etkilediği sonuçları ile ortada. Artık orta direk bir ailenin, büyük kentlerde konut alması neredeyse hayal. Uygun de konut alıyorlar diye bu adamlara niçin kızıyorsun, bu insanlara bu konutları Fransızlar mı satıyor? Rizeli, Ankaralı, Kayserili vs müteahhitler değil mi?
Yani, kapitalist bir tertibin kesimi olarak sen satıyorsun, adamların parası var alıyor. Becerebiliyorsan, satma ya da sattırma. Bir de, bu ‘emlak al, oturma müsaadesine kavuş’ mantığı dünyanın tüm gelişmiş ülkeleri için geçerli savı sorunu var. Bu durum, elbette iktisadı gelişmiş, imparatorluk geleneği olan, örneğin İngiltere üzere ülkelerde anlaşılabilir. Fakat bizde sonuçları görüldüğü üzere şimdi pek katlanılır olmuyor. Sonuç olarak da mültecilere ve yabancılara yönelik utanç veren imajlara şahit oluyoruz.
Mesela geçenlerde, Twitter’da bir görüntüde gördüm. Çarşaf giymiş Suriyeli bayana, bir bayan ‘’ kara Fatma’’ diye bağırıyordu. Allah senin cezanı versin, kara Fatma sensin! Bakın, çarşaf – örtü sıkıntısı, bana nazaran, dünyanın en saçma şeyi, ancak o denli inanan birini herkesin ortasında küçük düşürmeye kimsenin hakkı yok. Bu ortada, milletçe yeni modamız her türlü şiddeti aval aval izlemek. Sonunda bu türlü şeyler vicdanımı ve adalet hissimi kaşıyınca ‘’dayak cennetten çıkmadır’’ deyiveriyorum:) Lakin bana rastlamıyorlar. Sanırım mecnun deliyi görünce sahiden abasını saklıyor. Neyse…
Hadi toparlayarak devam edelim: Türkiye açısından, mülteci sorunun ulaştığı siyasal ve ekonomik sonuçlar ve bu sonuçların toplum üzerindeki tesirleri son derece sert tartışmalara hatta şiddete varan tavırlara neden oluyor.
Bu durum siyaseti de fazlası ile etkilemiş görünüyor. O denli ki, siyasi rant uğruna siyasetçiler, toplum dinamiklerini, varacağı sonuçları düşünmeden (düşünmeden olduğuna inanmak istiyorum, zira, onlar bu türlü bağıra-çağıra mültecileri işaret ettiğinde, aklıma en hafifinden 6-7 Eylül olayları geliyor) büsbütün mülteci zıtlığı üzerine siyaset yapmaya başladılar.
Öte yandan bu mevzuda Batının tavrı da başka keder, onlar için tam bir tampon ülkeyiz. Türkiye’nin mültecilere, Batılı – Doğulu ayrımını yapmadan uzattığı elden de son derece mutlu görünüyorlar, hatta utanmadan kendi ülkelerinde bulunanları da bize göndermeyi düşündüklerini ilan ediyorlar. Bu ortada şunun da altını kalın çizelim, Batılı ülkelerde mültecilerin başına gelmedik kalmıyor. Mesela hatırlayın, geçtiğimiz Haziran ayında ABD hududunda müthiş bir insani trajedi yaşanmıştı, terk edilmiş tırın kasasında 53 göçmen meyyit bulunmuştu. Dönelim bize, şurası ortada, dünyada çatışma alanlarının artması, Suriye’de iç savaşın uzaması vs. nedenler gelenlerin de Türkiye’de kalma eğilimlerini arttırıyor. Mesela, Suriye’deki iç savaş sona erse dahi, uzun müddettir burada yaşayan – çocukları burada doğan mülteciler için geri dönüş pek de tercih edebilecekleri durum üzere durmuyor.
Peki ne yapacağız?
Sayın Cumhurbaşkanının ve Sayın bakanın da söylediği üzere elbette ‘’Türkiye Cumhuriyeti devleti mülteci kampı değildir”. Lakin bu insanları “demografik bir dinamit” bir saatli bomba olarak ilan edip yaşadıkları trajedileri görmezden mi gelelim? Yoksa, onları korkutup kaçırmak için, bakınız: Altındağ olayları, toplum düşmanı mı ilan edelim? Bu kirli bakış, meseleleri çözecek mi? Yoksa, sıkıntıyı popülizm ya da hamaset ile çözemeyeceğimizi idrak edip, acil Anadolu tevekkülü kodlarını harekete geçirerek yani normalleşerek, barışçıl bir siyaset üzerinden geri dönüşün şartlarını mı konuşalım? Ne dersiniz sanki, sistemsiz göç konusundaki beklentilerimizi ya da taleplerimizi, devlet aklını harekete geçirmek istikametinde, daha makul sunmak mümkün değil mi? Mesela kamuoyunun, bu husustaki hoşnutsuzluğunu dikkate alacak- siyasetler üretecek akil bilim insanları bir ortaya mı gelse? Mesela bu akil beşerler, hakikat tahlil için ülkede bir akıl seferberliği ilan etse daha uygun olmaz mı?
Ez cümle, alarm zilleri son ses çalıyor. Dolayısı ile, toplumda milliyetçilik kisvesi altında süratle körüklenen faşizmi, siyaset yapıcıların fark etmesi ve bu hususa süratle eğilmesi gerekiyor. Yani acil olarak, hem mülteciler içinde hem de toplum içinde sükunetin acilen sağlaması koşul. Zira ne üretilen hakikat yanlış haberler sürat kesiyor, ne de havada uçuşan komplo teorileri. Mesela, bazılarına nazaran, örneğin Suriyeliler çok varlıklı ve işlerimizi çalıyorlar, bazılarına nazaran çok sefil ve insanları rahatsız ediyorlar. Bu toplum bu süratle, büyük patlar. O halde tekraren, acil tahlil ve itidal. Dünya aslında insanın küçücük meskeni… Bırakın, beşerler mutfağında, memnunluk pişirsin.