Kentsel dönüşüm süreci yılan öyküsüne dönen İstanbul, Beyoğlu’na bağlı Fetihtepe Mahallesi’nde elektrikleri, suları ve doğalgazları kesilen bölge halkı konutlarını terk etmiyor. Bayramı mum ışığında geçiren lokal sakinler, sularını ise ya komşudan, ya tankerlerden, ya da mescitten dolduruyor. Mahalleliler bir yandan minimum fiyattan az olan emekli maaşıyla geçinmeye çalışıyor, öteki yandan da barınma badiresi çekiyor.
Belediyenin verdiği kira yardımıyla mesken bulamayacaklarını anlatan mahalleli dönüşüm sürecinin yerinde ve şeffaf ilerlemesini istiyor. Belediyeye ilettikleri ana taleplerinin kabul edilmesini isteyen mahalleli, “Bir tek emekli maaşıyla biz nasıl geçinelim, nasıl yaşayalım” diye soruyor. Mahallede bayram havası değil, adeta yas havası var.
Kentsel dönüşüm süreci kapsamında çok sayıda polisle altyapı hizmetleri kesilen Fetihtepe Mahallesi, Cemal Kamacı Spor Salonu’nun çabucak karşısında yer alıyor. Dönüşüm sürecinin yaşandığı bölgede sokaklara girer girmez savaş alanı üzere bir mahalleyle karşılaşıyoruz. Bir çok binanın kimi daireleri boşaltılmış, demirleri, kapıları sökülmüş lakin bir üst dairede yaşayan beşerler var. Kimi binalar ise yıkılmış, üzerinde dozerler bekliyor. Konutların birçoklarında ise elektrik, su, doğalgaz yok lakin beşerler meskenlerinde yaşamaya devam ediyor.
‘TEMİZLİĞİMİZİ YAPAMIYORUZ’
Fetihtepe 3350 Ada Hak Sakinleri Yardımlaşma ve Dayanışma Derneği Lideri Şenel Kartal ile mahalleyi gezmeye başlıyoruz. Bu sırada suyu kesilen 66 yaşındaki Turan Aksu ile karşılaşıyoruz. Ellerinde plastik boş su şişeleriyle mescide su almaya gittiğini belirten Aksu, Fetihtepe Mahallesi’nde doğduğunu ve büyüdüğünü anlatıyor. Aksu, kentsel dönüşüm sürecine ait şöyle konuşuyor:
“Ben felaket derecede Ak Parti’ye kızgınım. Ak Parti, seçmeniyim lakin çok mağdur olduk. Oğlumun sigortasıyla geçiniyorum. Şu an suyumuz yok. Temizliğimizi yapamıyoruz. Namaza giden abdestini alıp gidemiyor. Ayıp yani. Bu halk özel bir şey istemiyor. Yapacaklarsa da hakkaniyetli yapsınlar. Bizim isteğimizi alsınlar, gönlümüzü alsınlar. O polis gücünü görseniz burada. Hakkımızı arıyoruz diye marjinal oluyoruz. Benim marjinalliğim olabilir mi? 66 yaşındayım, ben marjinal olabilir miyim? Hakkımı arıyorum diye bana marjinal diyorlar. Burada herkes hakkını arıyor. Hakkımızı almadan gitmek istemiyoruz. Bizi zorla götürecekler, imaj o. Karşımızda devlet var. Ne yapabiliriz? Kentsel dönüşüme karşı değiliz ancak her şey belirlensin. Bugün elektriğimizi, sulumuzu kestiler yarın da dozeri dayarlar. Ne yapabiliriz?”
‘HİKAYELERİM, ANILARIM BURADA’
Turan’ın akabinde yıkılmış yahut harap haldeki binaların ortasından geçerek Ali Çelik’in meskenine gidiyoruz. Doğduğu gecekonduyu bize gösteren Çelik, bir kızıyla bu gecekondu yaşıyor fakat elektriği, suyu ve doğalgazı kesilince hasta olduğu için Beylikdüzü’ndeki kız kardeşinin yanına yerleşmek zorunda kalmış. Çelik yaşadıklarını şöyle anlatıyor:
Ali Çelik “Benim hikâyelerim, anılarım daima burada. Burada dedelerimizden komşuluğu, dostluğu, insanlığı gördük. Kentsel dönüşüm olmasın değil lakin benim yerim tapulu yer. Bunun tapusunu vergisini ödüyorum. Şu an konutta 3 bin lira emekli maaşımla otururken beni oturamayacak hale getirecekler zira ben 3 bin lirayla nasıl geçineyim? Bir ek gelirim yok. Kızım üniversitede okuyor. Yüksek lisans yapacak. Ben borçlarımı ödeyemeyeceğim, tapulu yerim de gidecek sokakta kalacağım. Benden hiç para almamaları gerekiyor. İmza atmadım, hakkımı almadan atmayacağım.”
‘2 BİN 110 LİRA EMEKLİ MAAŞIM VAR’
Çelik’in komşusu 40 yaşındaki Perihan Çiftçi ise 2 bin 110 lira emekli maaşıyla geçinmeye çalıştığını anlatıyor. Konutunun etrafında birtakım binalar yıkılmış.
Perihan Çiftçi Dönüşüm sürecinin psikolojisini bozduğu belirten Çiftçi, “Bayram mı değil mi ondan da haberdar değiliz. Burası yıkılırsa ne yaparız, nereye gideriz onu düşünüyoruz. Onlar bana kirayı bulsunlar, verdikleri kira yardımı kadar kiralık mesken bulsunlar ben gideyim. Maaşımla da yemeğimi yiyip faturamı ödemeye çalışırım. Konutum yıkılırsa ne yaparız inanın bilmiyoruz. Hepimiz kendi ortamızda da konuşuyoruz. Herkes geçim kaygısına düşmüşken bir de bu insanları artık meskenlerinden ocaklarından edip kira köşelerinde süründürecekler. Benim aslında alım gücüm o kadar düşmüş ki ben maaşımla ayın ortasında kalakalıyorum. Bir de ben o maaşla kira vereceğim ve geçinmekle uğraşacağım” diyor.
Medine Oral ‘HERKES BAYRAM YAPIYOR, BİZ AĞLIYORUZ’
Mahalledeki ikiz bir binaya gidiyoruz. Binanın yarısı boşaltılmış, öteki yarısında ise mahalleli yaşamaya devam ediyor. Korona virüsü nedeniyle eşini kaybeden 59 yaşındaki Medine Oral, küçüklüğünden beri bu mahallede yaşadığını anlatıyor. Oral, yarısı boşaltılan binanın başka kısmında yaşıyor ve binanın yan tarafının yıkılma dehşetiyle diken üzerinde olduklarını anlatıyor. Kentsel dönüşüm sürecinde hakkını istediğini söyleyen Oral, şöyle konuşuyor:
“Benim hakkımı vermiyorlar. Dükkandan, dairemden kesiyor. Beni ömür uzunluğu borçlandırmak istiyor. Ben ömür uzunluğu borçlanmak istemiyorum. Eşim vefat etti, emekli maaşıyla geçiniyorum. Oğlum psikiyatri hastası tedavi görüyor şu anda. Ona ben bakıyorum. 18 yaşında onun kızı var ona da ben bakıyorum. Ben onlara mı bakayım, kira mı ödeyeyim, elektrik mi ödeyeyim? Psikolojimiz bozuldu. Bir dozer geldiği vakit endişeyle çocuklarımız camlara çıkıyor. Neden? Yan tarafımız yıkılacak diye… Bize yazık değil mi ya o şantajlarla yaşıyoruz. Herkes bayram yapıyor, biz ağlıyoruz. Gidip uzlaşmak, karşılıklı kontrat imzalamak istiyoruz. Bizi buradan çıkartmaya kalktılar diyelim hiçbir planımız yok. Bizim buradan ya ölümüzü çıkartırlar ya da bize bir yer gösterirler ‘Şu kadar kirası var size yardım ediyoruz’ derler. Her gün ölmektense bir sefer ölmek yeterlidir. Herkes evladına miras bırakıyor, ben hasta oğluma nasıl borç bırakıp öleyim?”
‘HAKSIZLIK DEĞİL Mİ?’
Tapulu yerine bir daire verdiklerini anlatan Latife Özcan da meyve ağaçlarını göstererek, “Şaşırdık biz de. Kocaman arazim var, bir tane daire veriyorlar. Bu haksızlık değil mi? İmzayı atmıyoruz. Çıkın, diyorlar lakin bilemiyoruz. Mesken de bulamadık ne yapacağız? Bayramı mumun önünde geçiriyoruz. Suyu da tankerlerden komşudan oradan buradan alıyoruz. Biz direneceğiz. Devam edecek. Gitmek istemiyoruz. Yerimizi bırakıp nereye gideceğiz? Bir emekli maaşıyla geçiniyoruz. Nasıl yapacağız? Çok mağduruz. Kayınımla ortağız bir de burada. Borçlandırmıyorlar lakin bir daire veriyorlar. Daire yapılana kadar kiralarda ne yapacağız? Merhamet etsinler. Temizlikten, Müslümanlıktan bahsediyorlar lakin abdest nasıl alacağız? Su yok, elektrik yok” diye konuşuyor.
Latife Özcan ‘BİAT ETTİRMEYE ÇALIŞIYORLAR’
Mahalle çeşidimizin akabinde son olarak yıkım yapılan bir alanın önünde Şenel Kartal ile konuşuyoruz. Altyapı hizmetlerinin kesilmesi sırasında yaşanan arbedelerde gözaltına alınan Şenel, kentsel dönüşüm süreci başlayınca insanların haklarını korumak için dernek kurduklarını anlatıyor. Belediyenin kendilerine muvafakatname (izin belgesi) sunduğunu, bunun bir şey söz etmediğini, kendilerinin taraflı mukavele istediğini söylüyor. Tahliye süreçlerine ait bölge halkının avukatı Onur Cingil’in 83, bölge halkının ve kendisinin ise 80 dava açtığını belirten Şenel, belediyenin hala 3’te 2 çoğunluğa ulaşamadığından bahsediyor. Şenel, bayramda insanlara zulüm yapıldığını belirterek “İnsanlık ayıbı olarak düşünüyorum. Elektriğini, suyunu katıca bu beşerler ne yapacak? Buradaki halkı zorla biat ettirmeye çalışıyorlar” diyor.
Şenel Kartal Belediyeye 15 unsurluk bir talep listesi sunduklarını lakin aslında 4 ana talepleri olduğunu söz eden Şenel, talepleri şöyle özetliyor:
“1- 3550 ada ve 3552 adadaki dönüşümün yerinde yapılmasını, buradaki hak sahipleri dışında kimseye daire yapılmaması istiyoruz.
2- Daha sonraki periyotlarda biz buradan gidip dönene kadar kira yardımı istiyoruz. Kira yardımları yetersiz.
3- Bize bir borç öneriyorlar. Borç, bu tarih itibariyle sabitlenirse bankadan kredi çeker veririz. Borcu 20 yıl vadiyle 6 ayda bir memur maaşına gelen artırım oranıyla istemiyoruz.
4- Bir de burada 25 tane gecekondu var. 1+1, 2+1 üzere seçenekler sunuyorlar. 380 metrekare olan komşumun yerine bir tane 3+1 veriyorlar. Bunların yetersiz olduğunu, komşularımızın kaçak yapmadığı için neden ziyanlı çıktığını soruyoruz. ‘Çıkmamalılar’ diyoruz. Bunları yerine getirip bize taahhüt ettiklerinde kısa vakitte burayı boşaltıp terk ederiz. O yüzden kendilerinden karşılık bekliyoruz. Biz kentsel dönüşüme karşı değiliz biz şeffaflık istiyoruz. Mutabakat istedik, uygun niyet istedik.”
NE OLMUŞTU?
İstanbul’un Beyoğlu ilçesine bağlı Fetihtepe Mahallesi’ni de kapsayan bölge 2016 yılında “riskli alan” ilan edildi. Etraf, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı, 2017 yılında, plan yapma ve uygulama yetkisini Beyoğlu Belediyesi’ne devretti. Fetihtepe Mahallesi’nde yer alan ve yansılara neden olan 3550 ada 1 parselin bulunduğu alan birinci etap uygulama alanı olarak belirlendi ve tahliyesi için Beyoğlu Belediyesi tarafından tebligatlar yazıldı. Yasal süreçle birlikte kelam konusu adada 6306 sayılı kanun kapsamında süreç başladı. Bölgede son günlerde kentsel dönüşüm ismi altında polis ablukasında tahliyeler yapıldı, konutların elektrik, su ve doğalgazı kesildi. Mahallelinin reaksiyon gösterdiği alanda meskenlerin altyapı hizmetlerinin kesilmesi sırasında yer yer tartışmalar ve arbedeler yaşandı.