Michelle Starr
Bilim insanlarının Mars’ın güney kutbundaki buz örtüsünün altında gizlenen sıvı su gölleri olduğunu düşündükleri şey, sıradan bir eski kaya katmanı olabilir. Yeni incelemeler, Kızıl Gezegen’de yeraltı suyu olduğu düşünülen parlak radar sinyalinin jeolojik katmanlaşma ile de oluşabileceğini ortaya çıkardı. Bu şimdi kesin bir sonuç değil fakat yüzeyin altında neyin gizlendiğini tam manasıyla belirleyebilmemiz için daha güçlü ispatlara muhtaçlığımız olduğunu ortaya koyuyor.
‘SU OLMAYABİLİR’
Cornell Üniversitesi’nde astronom olarak misyon yapan Dan Lalich öncülüğündeki bir araştırma grubu, “Buradaki benzeri yansımaların, rastgele bir sıvı su ya da öteki tipten seçkin bulunan hususlar olduğunu söylemeksizin, ince katman oluşumunun doğal sonucu olarak meydana gelebileceğini gösteriyoruz” diyor: “Bu sonuç, öteki yeni çalışmalarla bir ortaya geldiğinde, güney kutup katmanlı tortusunun (SPLD) altında sıvı su bulma ihtimalini sorgulamaktadır.”
Bu gizemli sinyal, birinci defa birkaç yıl evvel, Avrupa Uzay Ajansı’nın Mars Express uydu sondası aracılığıyla toplanan radar datalarında saptandı. Bilim insanları, orada, Mars’ın güney kutup buz örtüsünün altına gömülü halde, alışılmadık seviyede yansıtıcı bir malzeme katmanı tespit ettiler. Daha sonraki aramalar daha parlak biçimde ışıldayan yeraltı katmanlarını ortaya çıkardı; bu durum ise, bulunan birinci katman her ne olursa olsun, hiçbir biçimde eşsiz olmadığını gözler önüne seriyordu.
Daha da heyecan verici formda, bunları andıran parlak katmanlar tam burada, yani Dünya’da da bulundu ve birebir vakitte Güney Kutbu’ndaki buzun altına gömülü haldeydiler. Bunlar, Antarktika buzunun altında bir sıvı birikinti ağı oluşturan Vostok Gölü üzere buz altı gölleridir. Bu, bilim insanlarını Mars’ta da emsal sıvı birikintileri olabileceği sonucuna ulaştırdı. Ortada tek bir sorun var: Mars’ın sıvı suyun bulunması için çok soğuk olduğu, hatta buz katmanlarının basıncı altında olduğu ve çeşitli tuzların varlığı nedeniyle düşük bir donma noktasına sahip olduğu düşünülüyor.
TABAKALAR NELERDEN OLUŞUYOR?
Peki, bu parlak lekeler ne? Lalich ve meslektaşları, bunu araştırmak emeliyle Mars’ta meydana geldiği bilinen dört malzemeden oluşan bir katman kullanarak çeşitli simülasyonlar gerçekleştirdi. Yere nüfuz eden radar, radyo dalgalarını bir cisim ya da yüzey üzerinde sektirerek fonksiyonunu yerine getirir. Bu radyo dalgalarının geri yansımalarının ne kadar sürdüğü ve ne kadar güçlü olduğu, bir gezegenin yüzeyi altında bulunan gereçlerin özelliklerini açığa çıkarır; ne var ki bu malzemelerin ne olduğunu göstermez.
Araştırmacılar, tamamı da radar dalgalarını muhakkak biçimlerde yansıtan özellikler içeren çeşitli yapılanma ve kalınlıklarda taklit edilen su buzu, karbondioksit buzu, bazalt ve atmosfer katmanları oluşturdular. Akabinde, bu yapılandırmaların hangi sinyalleri üreteceği sorununu çözdüler. Ve Mars Express’in gözlemlerindeki kadar parlak bir şeye ulaştılar: İki kat karbondioksit buzu ortasına sıkışmış haldeki tozlu su buzu katmanı.
Lalich, “Su buzunun içine gömülü halde CO2 (karbondioksit) katmanları kullandım çünkü buz örtüsünün yüzeyine yakın bir yerde, büyük ölçülerde var olduğunu esasen biliyoruz” diye izah ediyor: “Prensip itibariyle, kaya katmanlarını yahut hatta bilhassa tozlu su buzunu kullanabilirdim ve benzeri sonuçlara ulaşabilirdim. Bu makalenin maksadı, aslında, taban katmanlarının bileşiminin katman kalınlıkları ve bunların ayrımlarından daha az kıymetli olduğunu göstermektir.”
BAŞKA ÖNERMELER DE VAR
Bu, parıldayan sinyalin sıvı su dışındaki bir şey tarafından üretilebileceğine ait yegâne önerme değil. Geçtiğimiz yıl bir, bir araştırma grubu donmuş killerin de birebir seviyede radar parlaklığı ürettiğini keşfetti ve bu yılın başlarında bir başka grup kaynak olarak (Mars’ta çokça bulunan) volkanik kayaları öne sürdü. Mars’a dair bildiklerimizle daha dengeli görünen kaya ve / yahut buz katmanları da dahil edildiğinde, su açıklaması olası olmaktan uzaklaşıyor üzere görünüyor.
Bu utanç verici olabilir zira Mars’taki sıvı suyun geçmişteki ve tahminen de şimdiki varlığı, gezegenin yaşanabilirliği ve gelecekte Kızıl Gezegen’e düzenlenecek mürettebatlı misyon uçuşları üzerinde birtakım tesirler yaratacak. Öte yandan, bunu hiçbir vakit kesin olarak öğrenemeyecek olmamız da kelam konusu olabilir.
Lalich, “Gerçekleştirdiğimiz araştırmaların hiçbiri, oradaki beklenen sıvı su mevcudiyetini çürütmüyor” diyor: “Aslında, müdahil hipotezin öbür müşahedelerle daha dengeli göründüğünü düşünüyoruz. Uygulama dışındaki bir şeyin bu tartışmanın her iki tarafını da kesin biçimde ‘doğru’ ya da ‘yanlış’ biçiminde kanıtlayabileceğinden emin değilim.”
Tabakaların derinliği, Mars’la aramızdaki uzaklık ve oraya bir şeyleri (özellikle de ağır sondaj makinelerini) taşımanın zahmeti hesaba katıldığında, yakın bir gelecekte gerçekleşmesi mümkün görünmüyor.
Ekibin araştırması Nature Astronomy isimli mecmuada yayınlandı.
Yazının yepyenisi Science Alert sitesinden alınmıştır. (Çeviren: Tarkan Tufan)