‘Winter is coming!’ demek, bir kesim için Game of Thrones’da Stark ailesi demek olurken, daha büyük bir kesim için doğalgaz faturası demek. 2022’ye girerken yılbaşı gecesi gelen artırımlarla bir titreme geldi, hırkalar giyildi, kombiler kısıldı. TÜİK’e nazaran geçen yıldan bu yana ödenen faturalar konutlarda yüzde 31,8 oranında artarken, endüstride yüzde 216,7 arttı.
Türkiye’nin son günlerde doğalgaz başlığında ana tartışması Rusya’ya yapılan ödemelerin ertelenmesi olurken, kış yaklaşırken faturalar bir yandan, kış sonraki yapılacak seçimler bir yandan, devletin doğalgazdaki sübvansiyonları bir yandan, dünyadaki ve ülkedeki ekonomik gelişmeler başka yandan üstümüze üstümüze geliyor. Hepsine bir göz atmak ister misiniz?
En sondan başlayalım! Geçen akşam bir haber gündeme bomba üzere düştü: Türkiye’nin Rusya’dan ödemelerini ötelemesini istediği argüman edildi.
Dünyanın önde gelen iktisat haber ajanslarından Bloomberg’in Kerim Karakaya ve Çağan Koç’a ilişkin haberinde açıklanmayan kaynaklar, Türkiye’nin Rusya’dan doğalgaz ödemelerinde erteleme istediği tez edildi.
Yetkililer habere şimdi yorum yapmadı.
Rusya’dan Novosti Haber Ajansı’na konuşan Türkiye’den bir kaynak Ankara ve Moskova’nın Rus gazı ödemelerinde erteleme değil, geçen aylarda da Erdoğan ve Putin ortasındaki ruble ödeme ve indirim görüşmelerinin devam ettiğini belirtti.
Cumhurbaşkanı Erdoğan ve Rusya Devlet Lideri Putin geçen ay yaptığı görüşmede doğalgaz konusunu gündeme almış, Moskova’nın gaz fiyatlarında indirim yapması beklendiği belirtilmişti.
Ödemelerin ertelenmesi ne manaya geliyor?
Rusya’nın 2022 Şubat ayında Ukrayna’yla çatışmaya başlamasıyla tüm emtia fiyatlamaları savaş durumu alırken, güç tarafıysa resmen cinsler ortası bir savaşa hazırlandı. Bu savaştan en çok hasarı enflasyon alırken, bizim dünyadan farklı bir alana geçtiğimizi bilmeyen yok. Döviz tırmanışının akabinde yaşanan bu gelişmelerle Merkez Bankası rezervleri de göz önüne alınarak iki görüş öne çıkıyor.
Ertelemeyi Rusya’nın daha evvel Macaristan’a yaptığı üzere görenler var. ?
Birgün’de Ozan Gündoğdu’nun değindiği görüşe nazaran, Rusya’nın içinde bulunduğu durum doğalgaz konusunda imtiyazlara imkan sağlıyor. Doğalgazının yarısını Rusya’dan alan Macaristan’a, pazartesi günü altı ay erteleme müsaadesi çıktı. ‘Madem Macaristan’a bu türlü bir hoşluk yapıldı, o halde BOTAŞ bu fırsattan neden faydalanmasın?’ denilerek ,erteleme talebi bu kapsamda bakıldığında, Türkiye de bu imtiyaz tanındığında 2024’te biriken ödemeler ne olacak?
BOTAŞ’ın ödemeleri erteleniyorsa tüketicilerin de ödemeleri ertelenecek mi?
Bu erteleme zorda olan hane halkına da imtiyaz sağlayacak mı? Bu türlü bir durumun mümkün gözükmemesiyse diğer bir soru doğruyor: Hane halkının ödediği doğalgaz faturaları nerede birikecek?
Seçimler yaklaşırken de bu durum hem finansman manasında hem de dayanak manasında sorgulanıyor.
Vadesi gelen ödemelerin yapılması o yılın bütçesini ziyan sokmayacak mı sorusu da soruluyor. Sonuç olarak da finansal manada günü kurtarmak olarak görüldüğü belirtilerek, ülke açısından bir avantajı olmadığı sonucuna varılıyor.
Doğalgaz ödemesinin ertelenmesi seçim iktisadında bütçeyi rahatlatacak.
Cumhuriyet’te Mustafa Çakır’ın yer verdiği görüşlerde de öne çıkan kısım, seçim öncesi ülkede öne çıkan ve iktidar tarafından önceliklendirilen mevzulara değinilerek, KKM ile birlikte bütçe üzerinde oluşan baskının seçim iktisadıyla gereksinim duyulan kaynaklar hatırlatılıyor. Seçim sonrası da oluşabilecek bir idare değişikliğinde yeni iktidarın bu yükün altında zorlanacağına değiniliyor.
“Bu çok kıymetli bir husus ve ayrıntılar ortaya çıkınca derinlemesine ele almak gerekiyor.”
Dünya’da Alaattin Aktaş, ekonomi modeline değinerek, ihracatın arttığını ancak ithalattaki artışla ticaret açığının ikiye katlandığını belirtti. ‘Ekim sonunda yıllık açığın 100 milyar dolar hududunu aşacağı kesin. Yıl, o denli görünüyor ki 115 milyar dolar civarında bir açıkla kapatılacak‘ derken, KKM’nin döviz talebini azalttığını lakin endüstrideki üretimin aksamaması için ithalat gerektiğinin bunun döviz talebine yol açtığını vurguluyor.
Sanayi üretimi dışında güç ithalatında da bu ertelemeye değinen Aktaş, ‘sıkıntılarla ilgili kıymetli gösterge’ dedi.
“İyi bari kredi kartına 36 taksit teklif etmemişler.”
Sözcü’de Murat Muratoğlu, erteleme haberiyle ilgili, durumu açıklarken, cari fazla gayesinde rekor ölçüde cari açıkla döviz rezervinin de eridiğini söylüyor. IMF’ye verilen borç telaffuzunda yola çıkarak, Rusya’ya el açmanın gerçek olması halinde ‘yazık’ diyor ve şöyle devam ediyor:
Zira yakında seçim var. Seçimden evvel kombiyi, seçimden sonra vergiyi köklerler. Şayet kazanamazlarsa bombayı muhalefetin kucağına bırakmış olurlar. Her türlü karlılar.
Düşünün 2023 bile dememişler. 2024’e erteleme istemişler. Düzgün bari kredi kartına 36 taksit teklif etmemişler.
Erteleme işe fayda mı?
Ekonomist Atilla Yeşilada da bu mevzuya değinenlerden olurken, oylarda düşüş gördüğü için iktidarın telafi gayesiyle neler yapması gerektiğini anlatırken, bu ertelenmeninse kısmen işe yarayabileceğini lakin siyasi dengelerde değişim yaratmayacağını belirtti. Yeşilada yılbaşında maaşlara yapılacak artırımlar için de öngörüde bulundu.
Türkiye’nin 2010 – 2020 ortasında gaz ithalatı yaptığı ülkeler ?
www.petform.org.tr
TÜİK’e nazaran, doğalgaz fiyatları Ocak-Haziran 2022 devrinde bu biçimde gerçekleşti.
veri.tuik.gov.tr
Merkez Bankası’nın gerçek dala yönelik anketinde son 3 aydaki durumu gösteren bilgi de bu şekilde?
www.tcmb.gov.tr
Kırmızı çubuklar son 3 aydaki üretim hacmini gösterirken, siyah çizgi iç piyasadan gelen sipariş ölçüsünü ve mavi çizgi de ihracat sipariş ölçüsünü gösteriyor.
Geçen ay başında gelen bir uyarıyı hatırlayalım ?
Cumhuriyet’ten Rıfat Kırıcı’nın haberine göre, TMMOB Makina Mühendisleri Odası Güç Çalışma Kümesi Başkanı Oğuz Türkyılmaz, önümüzdeki kış doğalgaz kesintilerinin mümkün olduğunu söylerken, kullanılan doğalgazın yüzde 25’i kadar depolanması gerektiğine de dikkat çekmişti. Türkyılmaz, geçen yıl gerçekleşen kesintilerin güç fiyatlarındaki yükseklikten kaynaklanmadığını İran’la yaşanan özel durum olduğunu belirterek, bu yıl da emsal problemlerin olması daha kuvvetli derken, depoların tam dolu olmadığını, mevcut depolama kapasitesinin de kâfi olmadığını belirtmişti.
Ekonomistler de son erteleme haberini yorumlamıştı?
?
?
?
?
?
?
Özetle, erteleme günü kurtarma üzere algılanıyor. Lakin kış yaklaşırken, iktisattaki ıstırapların gittikçe üretime de sirayet ederek modelin dayandığı üretim ve istihdama yönelmesi de sıkıntı görünüyor.
Ertelemenin olması, olmaması ya da görüşülüp görüşülmediği açıklanır mı bilinmez. Büyümeye odaklı iktisat modelinde güç maliyetleri daha da sorun yaratacak üzere görünürken, giderek soğuyan dünya ekonomisindeki görünüm bizi de biraz üşütecek üzere görünüyor.
Siz ne dersiniz? Yorumlarda buluşalım.?