Sosyal Haklar Derneği (SHD), Bartın’ın Amasra ilçesinde Türkiye Taşkömürü Kurumu’na ilişkin madende 41 emekçinin hayatını kaybetmesine yol açan katliama dair rapor yayınladı. SHD heyeti maden alanına giderek, yakınlarını bekleyen ve kaybeden ailelerle görüştü. Dernek ayrıyeten bölgede faaliyet gösteren demokratik kitle örgütlerinin temsilcileri, belediye lideri ve lokal yöneticiler, siyasi partilerin yöneticileri, milletvekilleri, maden mühendisleri, Türkiye Barolar Birliği ile görüşmeler yaptı.
İlk inceleme raporu 24. Devir İstanbul Milletvekili Melda Onur, SHD Genel Lideri Özgür Barış Akbayır, SHD Genel Sekreteri Av. Yalçın Deniz İtina ve SHD üyeleri Av. Elif Sıla Aşık ile Av. Akçay Taşçı tarafından hazırlandı.
Raporda madenin çalışma şartlarına ait birinci izlenimler aktarılırken, soruşturma evresi için talepler de sıralandı.
‘İŞÇİLER BİR EVVELKİ VARDİYADA KOKU SEBEBİYLE ERKEN ÇIKARILDI’
Raporda görüşmeler sonucunda elde edilen bilgilere nazaran, emekçi yakınları, bir evvelki vardiyanın gaz (metan gazı) kokusu nedeni ile erken çıkarıldığını fakat tekrar de bir sonraki vardiya için çalışanların madene indirildiğini belirtti. Madende gaz sensörlerinin sayısının az olduğu ve büyük çoğunluğunun çalışmadığını lisana getirenler olmakla birlikte, sorunun gaz sensörlerinin çalışmaması değil, bu sensörleri takip eden kişi sayısının azlığı olduğu da söz edildi.
Raporda, madende toz patlaması riski ve metan gazından kaynaklı riskler olduğu bilinmesine karşın; gaz ölçümlerinin ve metan drenajının sağlıklı biçimde yapılmadığı ve dinamit patlatma yoluyla üretime devam edildiği aktarıldı.
SHD raporunun tam metni şöyle:
Madenin Çalışma Şartlarına ve İş Cinayetine Ait Birinci İzlenimler
“Amasra Taşkömürü İşletme Kurumu, Türkiye Taşkömürü Kurumu (“TTK”)na bağlı bir işletmedir. 1800’lü yıllardan bu yana taşkömürü üretimi yapılan bölgede, Amasra A havzası TTK tarafından işletilmekte iken havzanın %97’lik kısmı Hattat Holding’e ihale ile verilmiştir. Hattat Holding 2005 yılında ihaleye girmiş, üretime hazırlık süreci birden fazla defa uzatılmış ve son olarak mahkeme kararı ile üretime 2019 yılında başlanmak üzere hazırlık kademesi uzatılmıştır. Öğrenildiği kadarıyla, yapılan rödovans mukavelesi tadillerine karşın, Hattat Holding ile hala kendisine teslim edilen havzada üretim faaliyetine başlamamıştır.
TTK tarafından işletilen Amasra Taşkömürü İşletme Kuruluşu, havzadaki kömür rezervinin nispeten küçük bir kısmını işletmekte olup, üretime devam edebilmek için maden alanında alt kotlara gerçek yönelmiştir. Alt kotlara yanlışsız inildikçe gerek artan metan gazı oranı gerekse de öbür yapısal zorunluluklar ile ilgili alınmayan tedbirlerin katliama yol açtığı bedellendirilmektedir.
Madenin uzun müddettir eksik personel ile işletilmekte olması, Amasra havzasında özelleştirme siyasetleri, bir Kamu İktisadi Teşekkülü olan TTK’nın işçi siyaseti, yanmaya müsait damarların niteliklerinin değerlendirilmemesi, madendeki havalandırma problemlerinin saptanmış olmasına karşın giderilmemesi, metan riskinin arttığı sabit olmasına karşın bu riskin yol açacağı sonuçların göze alınması ve bir bütün olarak madenin fizikî şartlarının zorlanması katliama giden sürecin değerli sebepleri olarak görünmektedir.
Madendeki yapısal eksiklikler, madendeki toz patlaması riski, metan gazından kaynaklanan riskler ile makine ve teçhizatın ekonomik ömrünü doldurmuş olanların modernize edilerek değiştirilmesi gerekliliği saptanmış olmasına karşın, risk tahlili yapılmadığı ve gereken tedbirlerin alınmadığı anlaşılmaktadır.
Yapılan Görüşmelerden Edinilen İzlenimler
- İşçi yakınları, bir evvelki vardiyanın gaz (metan gazı olduğu değerlendirilmektedir) kokusu nedeni ile erken çıkarıldığını fakat tekrar de bir sonraki vardiya için personellerin madene indirildiğini belirtmektedir.
- İşçiler ve emekçi yakınları, madenin kapanacağı yahut özelleştirileceği istikametinde söylentiler olduğunu, bu nedenle az emekçi çalıştırıldığını belirtmektedir.
- Ocakta çalışan mühendislerin yaklaşık bir aydır yeraltına girmediği hususu sıklıkla lisana getirilmiştir. Bu durumun sebebi ile ilgili farklı yorumlar yapılmaktadır: Bir yanda madenin çok riskli olması nedeniyle girmedikleri tezleri varken, öteki yanda ise aslında özelleştirilecek olan madende yapılacak işleri anlamsız olarak değerlendirmeleridir. Mühendis takımının yetersizliği ve mevcut mühendis sayısının sağlıklı bir işleyiş için kâfi olmadığı tarafında görüşler de mevcuttur.
- Madende gaz sensörlerinin sayısının az olduğu ve büyük çoğunluğunun çalışmadığını lisana getirenler olmakla birlikte, sorunun gaz sensörlerinin çalışmaması değil, bu sensörleri takip eden kişi sayısının azlığı olduğu da tabir edilmektedir.
- Patlamanın, ölen barutçuya yıkılarak gerçek sorumluların cezalandırılmayacak olması kaygısı de vardır.
- Özellikle madenin geçmişini de yeterli bilen eski emekçiler tarafından, kuyu başlarında ve ocakta kullanılan teçhizatın çok eski olduğu ve bu durum bilinmesine karşın yenilenmediği belirtilmiştir.
Yapılan görüşmeler sonucunda heyetimizin müşahedesi:
Liyakatsiz ve deneyimsiz şahısların kurumun idare kademesine atanmaları, alınması gereken tedbirleri alma konusundaki basiretsizlikleri ve tercihleri; bir bütün olarak güç siyasetlerinin personel canını bir maliyet kalemi olarak görmesi katliamın göz nazaran göre gelmesine neden olmuştur.
Başta Amasra TİM 2019 yılı Sayıştay Kontrol Raporu’nda olmak üzere, alınması gereken tedbirler daha evvel lisana getirilmiş olmasına karşın, madende risk tahlili dahi yapılmamıştır. Personel sayısının azlığı nedeni ile pek çok galeride vaktinde ve yeterince bakım tamirat ile tamir tarama yapılamadığı, kesit daralması, taban kabarması olduğu, yolların bozulduğu, ocak içi nakliyatın aksadığı, aktif bir havalandırmanın yapılamadığı, bütün bunların öncelikle iş güvenliğini tehlikeye soktuğu bilinmesine karşın hiçbir iş güvenliği tedbiri alınmamıştır.
Madende toz patlaması riski ve metan gazından kaynaklı riskler olduğu bilinmesine karşın; gaz ölçümleri sağlıklı formda yapılmamış, metan drenajı yapılmamış ve dinamit patlatma metoduyla üretime devam edilmiştir.
Bütün bu konular, bir sefer daha, göz nazaran göre gelen bir katliam sonucunda 41 emekçinin mevti ve 6’sı ağır 11 personelin de yaralanması ile sonuçlanan yeni bir toplumsal cinayete yol açmıştır.
Soruşturma Evresi İçin Acil Talepler:
Cezasızlık pratiğinin yeni bir örneğinin yaşanmaması için aktif bir soruşturma yürütülmesi zaruridir. Bartın Cumhuriyet Başsavcılığı tarafından 6 kişilik bir savcı takımı tarafından soruşturma yürütüldüğü ve yeniden Çalışma ve Toplumsal Güvenlik Bakanlığı tarafından 6 müfettişten oluşan bir heyet oluşturulduğu duyurulmuştur. Katliamın çabucak sonrasında Bartın’a giden heyetimiz, orada bulunan başka hukukçular ve Türkiye Barolar Birliği Lideri savcılar ile görüşememiştir; görüşme talepleri kabul edilmemiştir.
Etkin bir soruşturmadan bahsedebilmek için, soruşturma süreçlerinin süratli ve gerçek halde yapılması yasal zorunluluktur. Katliamın üzerinden üç gün geçmiştir; geçen her gün kanıtların karartılması sonucunu doğurmakta, siyasi sorumlular ile üst seviye bürokratlar dahil bütün gerçek sorumluların saptanmasını güçleştirmektedir.
Etkin bir soruşturma yapılabilmesi için acil taleplerimiz şunlardır:
- Madenin denetimi TTK’dan alınmalı ve madenin ayakta tutulması için yapılması gereken bütün süreçlerin bağımsız ve tarafsız kişi ve kurumlar tarafından yapılması, bütün bu süreçlerin daima olarak görüntü kayıt altına alınması sağlanmalıdır. Soruşturma etabında alınacak rapora itiraz edilmesi durumunda, Mahkeme tarafından keşif ve eksper incelemesi yaptırılması zaruriliği dikkate alınarak, madenin denetimi, en erken kovuşturma etabındaki keşif sürecinin sonucuna kadar TTK’ya devredilmemelidir.
- Madenin şimdiki ve geriye dönük en az 5 seneyi içeren haritası temin edilmeli, kağıt üstündeki haritanın gerçek duruma uygun olup olmadığı saptanmalıdır.
- Madende bulunan sensörler ve nitelikleri saptanmalı, sensör bilgilerinin ne formda takip edildiği belirlenmelidir. Bu kapsamda ve ötesinde, madende alınan rastgele bir personel sıhhati tedbiri var ise neler olduğu ve ne formda kayıt altına alındığı saptanmalı, bu saptama doğrultusunda bütün kayıt ve datalar ilgili olarak arama – el koyma kararı verilmeli, bu bilgi ve kayıtlara el konulmalıdır.
- Madende metan gazı ölçümleri yapılıp yapılmadığı ve yapılmakta ise bu ölçümlerin ne halde kayıt altına alındığı saptanmalı, bu saptama doğrultusunda bütün kayıt ve bilgiler ile ilgili olarak arama – el koyma kararı verilmeli, bu bilgi ve kayıtlara el konulmalıdır.
- Madende metan drenajı yapılıp yapılmadığı, yapılmakta ise ne halde yapıldığı, kullanılan ekipmanın niteliği saptanmalı; metan drenajı yapılmakta ise drenaja ait tutulan bütün kayıt ve bilgiler ile ilgili olarak arama – el koyma kararı verilmeli, bu defter ve kayıtlara el konulmalıdır
- Teknik nezaretçi defterleri, daimi nezaretçi defterleri, top atım defterleri, gaz ölçüm kayıtları başta olmak üzere madenin işleyişine dair kayıtları içeren bütün defter ve evraklar ile ilgili olarak arama – el koyma kararı verilmeli, bu defter ve kayıtlara el konulmalıdır.
- Havalandırma projeleri ile elektrik projeleri başta olmak üzere madene ilişkin bütün projeler ile ilgili olarak arama – el koyma kararı verilmeli, bu evrak ve kayıtlara el konulmalıdır.
- Patlama sonrası uzun müddet devam eden yangının maden içine oksijen/hava girdiğinin ispatı olması dikkate alınarak, havanın nereden ne formda girdiği; bu hava girişinin kaynağı belirlenmelidir. Hava girişinin yer üstü tasmanlarından, eski imalat alanlarından, komşu rezervlerden kaynaklanıp kaynaklanmadığı ve bu ögelerin patlamaya tesiri belirlenmelidir. Patlama sonrası civardan yangın tüplerinin toplandığı argümanı titizlikle araştırılmalı, yangın tüplerinin sayısına ve bakımlarının yapılıp yapılmadığına ait kayıt ve dokümanlar ile ilgili olarak arama – el koyma kararı verilmeli, bu doküman ve kayıtlara el konulmalıdır.
- Madende risk tahlili yapılıp yapılmadığı saptanmalı, risk tahlil raporları ile ilgili olarak arama – el koyma kararı verilmeli, bu evrak ve kayıtlara el konulmalıdır.
- Acil durum aksiyon planı yapılıp yapılmadığı saptanmalı, acil durum hareket planları ile ilgili olarak arama – el koyma kararı verilmeli, bu doküman ve kayıtlara el konulmalıdır.
- İşçilere eğitim verilip verilmediği, ferdî hami ekipmanların niteliklerinin neler olduğu, ferdî kollayıcı ekipmanların niteliklerinin mevzuata ve daha kıymetlisi madenin şartlarına uygun olup olmadığı, madende tatbikat yaptırılıp yaptırılmadığı, acil durum irtibatının ne formda sağlandığı, madende kaçış yollarının ve sığınma odalarının olup olmadığı saptanmalı ve bu saptamaların sonuçlarına nazaran bir sonraki soruşturma etabı belirlenmelidir.
- Bütün bu süreçlerle eşgüdümlü olarak ve gecikmeksizin keşif yapılmalıdır. Görevlendirilecek uzmanların bağımsız ve tarafsız olmasına, alanlarında uzman bireyler olmasına kesinlikle dikkat edilmelidir. Keşif süreci başta olmak üzere, bütün soruşturma süreçleri şeffaf formda yürütülmeli ve avukatları vasıtasıyla ailelerin keşif sürecine katılmaları sağlanmalıdır.
- TTK Amasra Taşkömürü İşletme Kurumu yöneticileri ile TTK yöneticileri başta olmak üzere, süratlice şüphelilerin sözü alınmalı; bu bireylerin pozisyonları gereği (i) her türlü kanıtla temas ettikleri, (ii) işçi listeleri başta olmak üzere her türlü evrak üzerinde sınırsız yetkiye oldukları, (iii) Savcılığa gönderecekleri dokümanlar ve karşılık yazıları vasıtasıyla kimlerin şüpheli/sanık olduğu konusunda bile kelam sahibi oldukları (iv) amir sıfatını haiz olmaları nedeni ile tanıklık yapacak personeller üzerinde baskı kurmalarının neredeyse kesin olması ve (v) kamu vazifelisi sıfatıyla hala maden alanı olan olay yerinde yapılacak her türlü süreçte buyruk veren durumda olmaları dikkate alınarak şüphelilerin tutuklanmasına karar verilmelidir.
Yapılması gereken soruşturma süreçleri elbette bu sayılanlardan ibaret değildir. Faal bir soruşturma için, bu süreçlerin sonuçlarının yol göstericiliği ile hareket edilmeli; idari ve yargısal pratik haline gelmiş olan cezasızlık pratiğinden vazgeçilmeli, sorumluluğun en alt kademe emekçi ve mühendislere yüklenmesi kolaycılığına düşülmemeli, TTK Amasra Taşkömürü İşletme Kurumu yöneticileri ile TTK yöneticileri başta olmak üzere idari ve siyasi tüm sorumlular tespit edilmelidir.
Katliamın üzerinden şimdi üç gün geçmiş olmasına ve Savcılığın elindeki imkanlara sahip olmamamıza karşın, bir sefer daha bir maden katliamında mümkün kastla insan öldürme kabahatinin işlendiğine tanıklık ediyoruz. Tüm sorumlular, katliamın oluşuna uygun formda, mümkün kastla insan öldürme hatasından yargılanmalı, yargılama süreçlerinin sağlıklı formda yürütülebilmesi için şüphelilerin tutuklanmasına karar verilmelidir.
Etkin soruşturma yükümlülüğünün bir gereği olarak, soruşturma belgenin tarafı olan aileler ve avukatları ile şeffaf bir biçimde yürütülmeli, ailelerin avukatları vasıtası ile keşif başta olmak üzere bütün soruşturma süreçlerine katılmaları sağlanmalıdır.
Gerçek sorumlular tespit edilip sorumluluklarına uygun formda cezalandırılması için, adalet gayretinde ailelerin yanında olduğumuzu bir kere daha belirtmek isteriz.
Sosyal cinayet nizamı son bulana, toplumsal adalet tesis edilinceye kadar!
Biliriz ki, hiçbir işin fıtratında vefat yoktur.”
(HABER MERKEZİ)