Botaş’ın Silivri İşletme Müdürlüğü’ndeki tesis, Türkiye’nin birinci yer altı doğalgaz depolama tesisi olma özelliği taşıyor. Acil durumlarda, kriz anında sisteme doğalgaz vererek rahatlatmak için hazır bekleyen tesis, 2007’den bu yana faaliyette. 3,2 milyar metreküp olan tesis kapasitesi genişletme çalışmalarıyla 4,6 milyar metreküpe çıktı. Tesisin şebekeye gaz verme kapasitesi, çalışmaları devam eden Faz3 projesiyle daha da artacak. Faz3 projesi tamamlanınca günlük depoya atılan gaz atım kapasitesi (enjeksiyon) 2,6 kat, depodan çıkan gaz (geri üretim) kapasitesi yaklaşık 3 kat artacak.
İLK YER ALTI TESİSİ
Tesiste 106 işçi misyon yapıyor. Tesis vazifelileri, rastgele bir olumsuzluk yaşanmaması, gaz kesintisine gidilmemesi için 7-24 çalışıyor. Sıvı halde de depolanabilen doğalgaz, bu tesiste gaz haliyle depolanıyor. İnşa edilen altyapı sistemiyle, doğalgaz kilometrelerce uzaklıktan boru sistemiyle tesise ulaşıyor. Tesiste dolaşırken, doğalgazın işlenme sesine şahit oluyorsunuz. Acil durumlarda sisteme doğalgaz vererek rahatlatmak amacıyla sürece alınan tesisin bir gibisi de Tuz Gölü’nde faaliyet gösteriyor. Tuz Gölü’ndeki tesiste depolama Silivri’dekinden farklı olarak yapay kuyulara yapılıyor. Silivri’deki tesisin doğalgaz depoladığı iki ana saha var. Bunlardan biri kelam konusu tesise 13 kilometre uzaklıkta bulunan Değirmenköy, başkası ise karada doğalgaz rezerv alanı olan Kuzey Marmara. Bu rezerv ise yaklaşık 7 kilometre arada.
KAYAÇ İÇİNDE DEPOLANIYOR
Tesis yetkilisi, bu depolama tesisinde mağara, tank yahut bir boşluk olmadığını, tüm doğalgazın bir kayaç içinde depolandığını söylüyor. Kayacın gözenekli bir sünger üzere olduğunu anlatan tesis yetkilisi, “Gözenekleri olan ve birbiriyle ilintili olan bir rezerv var. Siz buradan gazı gönderdiğinizde o kayaç taşının içinde hapsoluyor. Tuz Gölü’nde ise yapay bir mağara oluşturuluyor. Bu rezervuarlar evvelki yıllarda doğalgaz keşfi yapılan ve üretim tamamlandıktan sonra depolama gayeli kullanılmasına karar verilen rezervuarlar” dedi. Türkiye’nin çok önemli doğalgaz talebine rağmen bu tesis, bir nevi sigorta misyonu görürken, tüm doğalgaz altyapısının kıymetli bir kesimini oluşturuyor. Bu tesis Mavi Akım ve Türk Akımı üzere sisteme doğalgaz karşılayan kıymetli bir enstrüman.
Tesiste bir gün bu türlü geçiyor
106 çalışanın misyon yaptığı tesiste vardiya yöntemi çalışma sistemi var. Tüm süreçlerin denetim edildiği ekranların bulunduğu denetim odasında, teknisyenler misyon yapıyor. Gece bir arıza olduğunda bu teknisyenlerle irtibat kuruluyor. Her sabah genel durumun ele alındığı toplantı yapılıyor. Gün içinde bakım yapılacak noktalar varsa, vazifeli işçi alana iniyor. Depodaki gaza yönelik talepler de tekrar bu toplantıda bedellendiriliyor. Enjeksiyon yahut geri üretim taleplerine nazaran kompresörler yahut öbür ekipmanları çalıştırmak suretiyle talepler karşılanıyor. Ayrıyeten gaz sahibi şirketlerin anlık bilgi alabileceği Elektronik Bülten Tablosu da taleplerin alınması için büyük kolaylık sağlıyor. Tesiste, yalnızca arıza durumunda değil, arıza oluşmadan planlanan birtakım bakım süreçleri var. Ekipmanın çeşidine nazaran değişen bu bakımları saha çalışanı sistemli dönemlerle yapıyor.
Depolama kapasitesi 4,6 milyar m3
Depoda yer alan çalışma gazı rezervi 4.6 milyar sm3 (standart metreküp). Bu gaz Türkiye’nin toplam gaz ithalatının 7,6’sını karşılıyor. Burada işlenerek kullanıma uygun hale getirilen doğalgaz, çabucak 2 kilometre uzaklıktaki BOTAŞ’ın ana iletim sınırına gönderiliyor. Bu depo 10’a yakın güç firmasına ilişkin doğalgazın saklanmasını sağlıyor. Bilhassa doğalgazın kullanımının az olduğu yaz periyodunda özel şirketler gazı bu depoda saklıyor. Yani yaz aylarında özel kesim gazını bu depoya emanet veriyor. Deponun belirli bir kira bedeli oluyor. Yaz aylarında bir nevi depoculuk faaliyeti sürdürülürken, kış aylarında ise doğalgaz gereksinimi olduğu için bu gaz sisteme veriliyor.
2.8 MİLYON HANENİN GEREKSİNİMİNİ KARŞILIYOR
Tesisin baş mühendisi şu bilgileri verdi: “Maksimum 28 milyon geri üretim kapasitemiz var. Tesiste enjeksiyon ve geri üretim olmak üzere 2 basamaklı çalışma yürütülüyor. Enjeksiyon yaz periyodunda doğalgaza talep düşük olduğu için Rusya’dan yahut LNG vasıtasıyla Türkiye’ye gelen gazın yer altındaki depolara basılması manasına geliyor. Geri üretim ise kışın artan talep doğrultusunda gazın sisteme verilmesi olarak açıklanıyor. Silivri’deki bu yer altı tesisi talep doğrultusunda geri üretim çalışmaları yapıyor. Tesisin şu anda günlük 28 milyon sm3 geri üretim kapasitesi var. Bu oran günlük 2,8 milyon hanenin doğalgaz muhtaçlığının karşılanması manasına geliyor.”
YÜZDE 92’Sİ DOLU
Tesisin en büyük kıymeti, arz güvenliği sağlıyor olması. Sisteme bugün itibariyle 28 milyon m3 doğalgaz, bu tesiste yapılan depolama sayesinde giriyor. Ülkemizde kış aylarında ucu ucuna yeten sistemde 28 milyon m3’lük doğalgazdan yoksun kalmak, ekonomik açıdan çok önemli bir yük manasına geliyor. Bugün itibariyle depo yüzde 92,1 oranında dolu. Tesiste Rusya ve LNG olarak gaz ithal edilen ABD, Cezayir, Nijerya üzere ülkelerden gelen gaz depolanıyor.
FAZ3 yolda
BOTAŞ, Türkiye’nin güç gereksinimine cansuyu olmak için FAZ3 projesini hayata geçiriyor. Buna nazaran, tesisin çabucak yanıbaşında ikinci bir tesis inşa edilerek kapasite arttırılıyor. Sisteme verilen günlük 28 milyon m3’lük gaz, yeni proje ile 75 milyona çıkarılacak. Bu çalışma muhtemel bir gaz kesintisinde sisteme çabucak gaz verebilmek emeliyle hayata geçiriliyor. Bu kapsamda günlük sisteme verilecek gaz kapasitesini arttırmayı hedefleyen FAZ3 projesiyle yaz aylarında enjeksiyonu yapılan gaz kapasitesi ise 45 milyona çıkarılacak. Proje için her biri 9’ar adet olmak üzere toplam 18 kuyunun sondajının yanı sıra Anadolu 1 ve Aras Driller sondaj platformlarının sondaj çalışmaları eş vakitli yürütülüyor. Ayrıyeten yeniden FAZ3 için 10 kuyunun test çalışmaları da tamamlanmış durumda. Tesisin tüm gücü ise kurulan devasa rüzgar güç santraliyle sağlanıyor. Kurulan rüzgar güç santraliyle yıllık 15 milyon kilowatt/saat güç üretiliyor. Bu üretim 5 bin hanenin elektrik tüketimine karşılık geliyor.
