Chris Panella & Morgan McFall-Johnsen*
Bilim insanları, bir endişe sineması senaryosundan gerçek hayata uyarlanmışçasına, donmuş topraktan (permafrost) elde ettikleri antik ‘zombi’ virüsleri hayata döndürdü ve epey vaktin akabinde canlı haldeki tek hücreli amiplere bulaşabildiklerini keşfetti. Bu virüslerin hayvanlara ya da insanlara bulaşma ihtimali bilinmeyen olsa da araştırmacılar, permafrost katmanındaki virüslerin halk sıhhatine bir tehdit olarak görülmesi gerektiğini belirtti.
Permafrost, yıl boyunca büsbütün donmuş halde olan bir toprak katmanıdır; en azından, insan kaynaklı faaliyetler dünyadaki sıcaklıkları yükseltmeye başlamadan evvel böyleydi. Permafrost, kuzey yarıküredeki karasal alanların yüzde 15’ini kaplıyor.
‘BAĞIŞIKLIK SAVUNMAMIZ YETERSİZ KALABİLİR’
Ne var ki, iklim değişikliği yüzünden permafrost hızla eriyor ve virüs ve bakterilerden yünlü mamutlara ve eksiksiz biçimde korunmuş bir mağara ayısına varıncaya dek, pek çok antik kalıntıyı gün yüzüne çıkarıyor.
CNN’in aktardığına nazaran, Fransız profesör Jean-Michel Claverie, Sibirya’da bulunan birkaç permafrost bölgesinde 48 bin yıllık donmuş bir virüsün alt tiplerini keşfetti. 48 bin 500 yıl öncesine dayanan en eski çeşit, bir yeraltı gölünden alınan toprak örneğinde bulunurken, en genç örnekler 27 bin yaşındaydı. Genç örneklerden biri, bir yünlü mamut ölüsünde keşfedildi.
Kimi bilim insanları, iklim değişikliği şu anda Kuzey Kutbu’nu ısıtmaktayken, permafrost katmanının erimesinin binlerce yıldan beridir canlılarla temas halinde olmayan eski virüsleri özgür bırakmasından tasa ediyor. Hal böyleyken, bitkiler, hayvanlar ve beşerler bunlara karşı hiçbir bağışıklığa sahip olmayabilir.
İsveç’te bulunan Umea Üniversitesi Klinik Mikrobiyoloji Bölümü’nden fahri profesör Birgitta Evengård, CNN’e verdiği demeçte, “Bağışıklık savunmamızın mikrobiyolojik hayatla yakından ilişkili bir biçimde geliştiğini unutmamalıyız. Şayet permafrost katmanında binlerce yıldan beridir temas halinde olmadığımız bâtın bir virüs mevcutsa, bağışıklık savunmamız yetersiz kalabilir. Bu duruma ciddiyetle yaklaşmak ve sadece Anlık reaksiyonlara dayanan değil, erkenden harekete geçen bir pozisyonda olmak gerek. Ve kaygıyla savaşmanın yolu, bilgi sahibi olmaktır” değerlendirmesinde bulundu.
ZOMBİ VİRÜSLER NASIL BULAŞABİLİR?
Bu, Claverie’nin antik virüsleri ya da kendi tabiriyle ‘zombi virüsleri’ hayata döndürdüğü birinci çalışma değil. Claverie, 2014 yılından bu yana bu mevzuya ait araştırmalar yayınladı ve çalışmalarının ötesinde, çok az araştırmacının bu virüsleri ciddiye aldığını söz etti.
Claverie ve meslektaşları, 18 Şubat’ta ‘Viruses’ isimli mecmuada yayınlanan yeni makalelerinde, “Bu durum, yanlışlı biçimde, bu cins olayların nadir görüldüğünü ve ‘zombi virüslerin’ halk sıhhati açısından bir tehdit olmadığını düşündürüyor” değerlendirmesini yaptı.
Claverie ve takımı, son çalışmalarında, birkaç yeni ‘zombi’ virüsü tipini tekrar hayata döndürebildi ve her birinin hala kültür amiplerine bulaşabildiklerini ortaya koydu. Claverie, bunun hem bilimsel açıdan ilgi cazibeli bir bulgu hem de temaslı bir halk sıhhati tehdidi olarak görülmesi gerektiğini belirtti.
Claverie, CNN’e verdiği demeçte, “Bu amipleri enfekte eden virüsleri, permafrostta olabilecek başka tüm mümkün virüslerin temsilcileri üzere görüyoruz. Çok, çok, çok daha öbür virüslerin kalıntılarına rastlıyoruz. Yani, orada olduklarından haberdarız. Hala hayatta olup olmadıklarından ise emin değiliz. Ancak bizim mantığımız, şayet amip virüsleri hala hayattaysa, öteki virüslerin de hala hayatta olmalarının ve kendi konakçılarına bulaşabilmelerinin önünde hiçbir pürüz olmadığını gösteriyor” dedi.
Claverie’nin sözüyle ‘zombi’ virüs gibisi donmuş haldeki virüslerin ele alındığı son araştırma, bilim insanlarının bu antik virüslerin nasıl ‘yaşadığıyla’ ve hayvanlara ya da insanlara potansiyel olarak bulaşıp bulaşamayacaklarıyla ilgili daha fazla bilgiye ulaşmalarına yardım ediyor.
ŞARBON GİBİSİ BAKTERİLER HAYATA DÖNÜYOR OLABİLİR
Yalnızca virüsler değil. Permafrost katmanı eridikçe, tarih öncesinden kalma bakteriler de 2 milyon yıl sonra birinci sefer etrafa yayılabilir ve yine aktif hale gelebilir. Bilim insanları, 2016 yılında Sibirya’da yaşayan insanlarda ve ren geyiklerinde bir bakteriyel enfeksiyon olan şarbon salgınları görülmeye başladığında da olayın bu halde geliştiğini düşünüyor. Calverie’nin makalesinde aktardığına nazaran, bu, ‘daha acil bir halk sıhhati sorunu’ olabilir.
* Morgan McFall-Johnsen, Business Insider bilim haberleri muhabiri; Chris Panella, Business Insider son dakika haberleri editörü.
Yazının özgünü Business Insider sitesinden alınmıştır. (Çeviren: Tarkan Tufan)